La Diligence Due Dans La Prévention Des Dommages À L'environnement

• Author: Thiago Braz Jardim Oliveira
• Position: Assistant d'enseignement à la Faculté de droit de l'Université de Genève
• Pages: 277-326

277

Λα ∆ιλιγενχε ∆υε δανσ λα Πρϖεντιον δεσ ∆οµµαγεσ ◊ λενϖιροννεµεντ

ΛΑ ∆ΙΛΙΓΕΝΧΕ ∆ΥΕ ∆ΑΝΣ ΛΑ ΠΡ⊃ςΕΝΤΙΟΝ ∆ΕΣ

∆ΟΜΜΑΓΕΣ ℵ ΛΕΝςΙΡΟΝΝΕΜΕΝΤ

Τηιαγο Βραζ ϑαρδιµ Ολιϖειρα1∗

Ι. Ιντροδυχτιον

Λε προποσ δε χε τραϖαιλ εστ δε ρελεϖερ λεσ ασπεχτσ φονδαµενταυξ δε

λα ρελατιον εντρε λε χονχεπτ δε διλιγενχε δυε ετ λε πρινχιπε δε πρϖεν−

τιον, εν παρτιχυλιερ λα µανιρε δοντ λε χονχεπτ δε διλιγενχε δυε σε

µανιφεστε δανσ λε δοµαινε δε λα προτεχτιον ενϖιροννεµενταλε. Μαλ−

γρ λεσ ρφρενχεσ αβονδαντεσ ◊ λοβλιγατιον δε πρϖεντιον δεσ δοµ−

µαγεσ τρανσφροντιρεσ ◊ λενϖιροννεµεντ   

δε λοβϕετ δε λα νορµε, αινσι θυε δυ χοντενυ ετ δυ ρλε δυ χονχεπτ δε

διλιγενχε δυε θυι ψ εστ αφφρεντ, σεµβλε ναϖοιρ πασ ενχορε φαιτ λοβϕετ

δυνε τυδε σψστµατιθυε.

Λα νοτιον δε διλιγενχε, εν ταντ θυε χοντενυ δοβλιγατιον, εξιστε λ◊

ο ιλ φαυτ υνε σολυτιον δε δροιτ πουρ χοντουρνερ λεσ αλασ ιντρινσθυεσ

◊ χερταινεσ σιτυατιονσ.2 Λοβτεντιον δυν ρσυλτατ ϖουλυ ταντ δπεν−

δαντ δυ ϕευ δε χερταινσ φαχτευρσ οβϕεχτιφσ δε ρισθυε3, λε δεϖοιρ θυον

εστ εν µεσυρε δεξιγερ νεστ θυε λα ραλισατιον δυν σιµπλε εφφορτ.

Πουρταντ, λε ρισθυε πευτ νε πασ χονχερνερ υν ϖνεµεντ ιµπρϖισιβλε

ου σπονταν. Ιλ εξιστε λε δοµµαγε δχουλαντ δυν ϖνεµεντ δλι−

 

εν θυελθυε σορτε, τολρε. Αινσι, σιλ εστ ϖραι θυε ↔ λα ϖιγιλανχε ετ λα

πρϖεντιον σιµποσεντ εν ραισον δυ χαραχτρε σουϖεντ ιρρϖερσιβλε

δεσ δοµµαγεσ χαυσσ ◊ λενϖιροννεµεντ ετ δεσ λιµιτεσ ινηρεντεσ αυ

1 ∗ Assistant d’enseignement à la Faculté de droit de l’Université de Genève, doctorant en droit

international à l’Institut de hautes études internationales et du développement (IHEID).

2 Zannas, P. A., La responsabilité internationale des États pour les actes de négligence (Mon-

treux : Ganguin & Laubscher, 1952), 54.

3 Pisillo Mazzeschi, R., «Due Diligence» e Responsabilità Internazionale Degli Stati (Milan:

Giurè, 1989), 394.

anuario002 copy.indd 277 10/8/2012 2:47:14 PM

278 VII ANUÁRIO DE DIREITO INTERNACIONAL

µχανισµε µµε δε ρπαρατιον δε χε τψπε δε δοµµαγεσ ≈4, λοβϕετ

δυν δεϖοιρ δεξερχερ λα διλιγενχε α πρσανχε συρ λα πρϖεντιον δυ

δοµµαγε λυι−µµε ετ ρπονδ δαβορδ ◊ λα πρϖεντιον δυ ρισθυε.

∆αβορδ, λεξαµεν ετ λε χονστατ δυνε εξπανσιον ϖισ−◊−ϖισ λε χηαµπ

διντερϖεντιον τραδιτιοννελ δε λα διλιγενχε δυε (ΙΙ), πυισ δε λϖολυ−

τιον δεσ φορµεσ δε µανιφεστατιονσ δυ χονχεπτ (ΙΙΙ), περµεττροντ δε

φαιρε ρεσσορτιρ λα πλαχε θυοχχυπε λα διλιγενχε δυε ετ σον ρλε δανσ λα

δτερµινατιον δυ χοντενυ ετ δε λα πορτε δυν δεϖοιρ δε πρϖεντιον.

Αινσι, ◊ παρτιρ δε λα χοµπρηενσιον δεσ ραππορτσ εντρε λα διλιγενχε

δυε ετ λοβϕετ δε λοβλιγατιον δε πρϖεντιον, ιλ ψ αυρα λιευ δαναλψσερ

λεσ χονδιτιονσ ετ λεσ χονσθυενχεσ δε λα µισε εν υϖρε δε λα ρεσπον−

σαβιλιτ ιντερνατιοναλε πουρ δφαυτ δε διλιγενχε (Ις).

ΙΙ. Λεξπανσιον δυ χηαµπ δαππλιχατιον δε λα διλιγενχε δυε

Λιδε σουσ−ϕαχεντε αυ µοτ ↔ διλιγενχε ≈  χελλε δυν χερταιν νιϖεαυ

δε σοιν αππορτ δανσ ου πουρ λεξχυτιον δυνε τχηε  φαιτ θυε, δσ

θυιλ εστ πρσεντ δανσ λε χοντενυ δυνε νορµε, λα νατυρε δε λοβλιγα−

τιον χορρεσπονδαντε εστ αφφεχτε ετ λον ψ ρεπρε υν εφφετ δε ρελατιϖι−

σατιον. Μαισ λε χονχεπτ πευτ ιντερϖενιρ ιµπλιχιτεµεντ. Υν εξεµπλε

πευτ τρε δγαγ δε ληιστοιρε δε λα ρδαχτιον δε λα Χονϖεντιον συρ

λε δροιτ ρελατιφ αυξ υτιλισατιονσ δεσ χουρσ δεαυ ιντερνατιοναυξ ◊ δεσ

  5 Αλορσ θυε λαρτιχλε 7 δυ τεξτε αδοπτ

     

δυ χουρσ δεαυ πρεννεντ τουτεσ λεσ µεσυρεσ αππροπριεσ ≈6, λαρτιχλε ◊

λοριγινε δε λα ϖερσιον χονϖεντιοννελλε δανσ λεσ τραϖαυξ δε λα Χοµ−



7

Αινσι, δεπυισ λα περσπεχτιϖε δε λα νατυρε ετ δε λα πορτε δυνε οβλιγα−

4 Projet Gabčikovo-Nagymaros (Hongrie/Slovaquie), arrêt, C.I.J. Recueil 1997, 7, para. 140.

5 Adoptée le 21 mai 1997 à la cinquante et unième session de l’Assemblée Générale, A/

RES/51/229 (1997).

6 Article 7, Ibid.

7 ACDI, vol. II (2) (1994), 108.

anuario002 copy.indd 278 10/8/2012 2:47:14 PM

279

Λα ∆ιλιγενχε ∆υε δανσ λα Πρϖεντιον δεσ ∆οµµαγεσ ◊ λενϖιροννεµεντ

τιον δε πρϖεντιον δυν ϖνεµεντ δοµµαγεαβλε, θυε λε ρεσπεχτ δε

χελλε−χι δπενδε δε λεξερχιχε δε λα διλιγενχε δυε ου δε λαδοπτιον

δε µεσυρεσ αππροπριεσ ρεϖιεντ αυ µµε. Ιλ εν εστ γαλεµεντ αινσι

πουρ τουτε οβλιγατιον ↔ δε ϖειλλερ ◊ ≈ ου ↔ δε φαιρε εν σορτε θυε ≈. Χε



χονχεπτ δε διλιγενχε δυε, λε χοντενυ δε λοβλιγατιον θυι εν δπενδ

χοµµανδαντ λαδοπτιον δυν χερταιν χοµπορτεµεντ.8

Ιλ σεµβλε οππορτυν δε λανχερ λεξαµεν δυ χονχεπτ δε διλιγενχε δυε

ετ δε σον αππλιχατιον δανσ λε δοµαινε δυ δροιτ ενϖιροννεµενταλ ◊

παρτιρ δε λΑφφαιρε δε λα Φονδεριε δε Τραιλ.9 Χε χηοιξ νταντ πασ αρβι−

τραιρε, ον σαχχορδε γνραλεµεντ ◊ ψ ρεχοννατρε λα πρεµιρε ινστανχε

δανσ λε χοντεντιευξ ιντερνατιοναλ ο α ευ λιευ λα χονσχρατιον δυ πριν−

χιπε δε λυτιλισατιον νον δοµµαγεαβλε δυ τερριτοιρε εν ραππορτ αϖεχ

λα πολλυτιον τρανσφροντιρε.10 Ορ, πυισθυιλ σαγιτ δε σιντερρογερ συρ λε

χηαµπ δαππλιχατιον δε λα διλιγενχε δυε, ιλ φαυτ εξαµινερ δανσ θυελλε

µεσυρε ιλ εστ ποσσιβλε, δαβορδ, δενϖισαγερ λιντερϖεντιον δυ χονχεπτ

◊ λγαρδ δυν οβϕεχτιφ δε πρϖεντιον, ϖοθυ σουσ λιδε δυ πρινχιπε

δε λυτιλισατιον νον δοµµαγεαβλε δυ τερριτοιρε, πουρ, ενσυιτε, ιδεντι−



∆ανσ λΑφφαιρε δε λα Φονδεριε δε Τραιλ, λε τριβυναλ αρβιτραλ αϖαιτ ρε−

πρ ↔

χοµµε ταντ υν πρινχιπε βιεν ταβλι εν δροιτ ιντερνατιοναλ.11 Πουρ−

  

δεϖοιρ. Χταιτ χελλε δε δτερµινερ χε θυεστ υν αχτε δοµµαγεαβλε

8 Voir Combacau, J., «Obligations de résultat et obligations de comportement. Quelques

réexions et pas de réponse», Mélanges oerts à Paul Reuter. Le droit international: unité et diversité

(Paris: Pedone, 1981), 181.

9 Aaire de la Fonderie de Trail (États-Unis d’Amérique c. Canada), sentences du 16 avril 1938

et du 11 mars 1941, RSA, vol. III, 1905-1982.

10 La célèbre formule du tribunal disposait : « [U]nder the principles of international law …

no State has the right to use or permit the use of its territory in such a manner as to cause injury by

fumes in or to the territory of another or the properties or persons therein, when the case is of serious

consequence and the injury is established by clear and convincing evidence » Ibid., 1965. De Sadeleer,

N., Environmental principles: from political slogans to legal rules (Oxford: OUP, 2002), 62. Sands, P.,

Principles of International Environmental Law (Cambridge: CUP, 2003), 242.

11

Ibid., 1963.

anuario002 copy.indd 279 10/8/2012 2:47:15 PM